Recente tentoonstellingen in Nederland belichtten het leed van vluchtelingen. Ook elders in de wereld blijft hun lot niet onopgemerkt.
In 2015 werden in de EU meer dan 1,3 miljoen asielverzoeken verwerkt. Terwijl het aantal nieuwe immigranten dat in de EU aankomt sindsdien is afgenomen, is hun sociale integratie een belangrijk onderwerp van maatschappelijk debat geworden. Een aantal nieuwe tentoonstellingen over mensenrechten probeert compassie te bevorderen. In Nederland bracht vorig jaar het Tijdelijk Museum in de Amsterdamse Bijlmerbajes vluchtelingen in contact met lokale kunstenaars, om zo een gemeenschap te kweken, en in Den Haag gebruikt Ai Weiwei in de tentoonstelling Relating to Refugees zijn fotografie van vluchtelingenkampen om het leven van de bewoners–en de gevaarlijke situatie waarin ze zich bevinden–in een humaan daglicht te stellen.
Under One Roof
Lower East Side Tenement Museum, New York City
Om bewustwording te creëren van de ervaringen die immigranten in de Verenigde Staten opdoen, is voor de permanente tentoonstelling Under one Roof een historische invalshoek gekozen. De tentoonstelling belicht de levens van drie immigrantenfamilies in de huurcomplexen van de Lower East Side op Manhattan, in de jaren vijftig en zestig van de twintigste eeuw. Bezoekers kunnen de woonvertrekken bezichtigen van een Joodse, Chinese en Puerto Ricaanse immigrantenfamilie: respectievelijk een eet- en slaapkamer, een naaifabriek in Chinatown en een keuken met woonkamer. Herinneringen en oude foto’s van de families vormden de basis voor het ontwerp van de vertrekken. Door de ruimtes waarin immigranten direct na hun aankomst in New York terechtkwamen te belichten, beoogt de tentoonstelling begrip te kweken voor de alledaagse uitdagingen waaraan immigranten in de Verenigde Staten het hoofd moeten bieden.
Face Forward… into my home
National Museum of Contemporary Art, Athens
Van de 28 EU-landen heeft Griekenland tot nu toe de meeste vluchtelingen ontvangen: alleen al in oktober 2015 kwamen er meer dan 200 duizend aan. Hoewel een aantal van hen de reis noordwaarts voortzette, was het deel dat achterbleef te groot om goed met de lokale bewoners te kunnen integreren. De tentoonstelling poogt een menselijk gezicht te geven aan de meestal anonieme vluchtelingen die hun leven opnieuw opbouwen in de omgeving van Athene, door ze hun verhaal te laten vertellen over hun aankomst, en de levens die ze voorheen thuis leidden, middels een serie portretten en audiovoorzieningen. Elk portret is voorzien van een koptelefoon, zodat bezoekers kunnen luisteren naar de mensen die zijn afgebeeld en ze kunnen begrijpen wat het voor vluchtelingen betekent om hun waardigheid te hervinden nadat ze alles hebben verloren.
Law of the Journey, Ai Weiwei
Trade Fair Palace, Prague
Met een impliciete verwijzing naar het meer-dan-levensgrote werk van Jeff Koons en Claus Oldenburg, gebruikte Ai Weiwei het heftige, door nieuwsmedia bijna dagelijks naar smartphones en computerschermen uitgezonden beeld van vluchtelingen die per boot aankomen bij de Europese kusten. Hij geeft de individuele vluchtelingen geen identiteit, maar creëerde een enorme, 70 m lange rubberboot, uitgevoerd in mat zwart, die een reddingsboot met opvarenden verbeeldt, drijvend op zee. Het geheel is opgehangen in het atrium van het museum. De meer dan 300 vluchtelingen lijken in stilte bijeen gekropen, onzeker over hun lot. De enorme schaalgrootte van het vaartuig–een onschuldige rubberboot–doet de bezoeker versteld staan van ongeloof, net als de vluchtelingencrisis zelf.
Law of the Journey is opnieuw te zien tijdens de 21st Biennale of Sydney, 16 maart–11 juni 2018.
Humaira Abid: Searching for Home
Bellevue Art Museum, Bellevue, Washington
De in Pakistan geboren en in Seattle woonachtige kunstenaar Humaira Abid hanteert in haar tentoonstelling een minder letterlijke, meer transculturele benadering. Haar installatie bestaat uit houten beeldhouwwerkjes en kleine schilderijen, die het leven verbeelden van gemigreerde vluchtelingenvrouwen in zowel Pakistan als Seattle. Abid interviewde talloze vrouwen in hun nieuwe onderkomens, van Syrische, Somalische en Afghaanse afkomst, en concentreerde zich daarbij op het verlies van hun familie en huis, en de integratie in hun nieuwe omgeving. Vies ondergoed, bebloede koffers, speentjes en lege schoenen–allemaal van hout–zijn tentoongesteld samen met vijf schilderijtjes van vluchtelingenkinderen, die in hun opzet en iconografie doen denken aan kunst uit de traditie van de Mogols. De tentoonstelling wekt empathie op voor vluchtelingen, zonder het gebruik van fotografie.
Humaira Abid: Searching for Home is tot 25 maart 2018 te zien.
